Аналітыка

Віталь Сіліцкі

Пытанні геапалітычнага выбару, стасункаў з суседзямі, забеспячэння эканамічнай стабільнасці краіны непазбежна выплываюць на першы план падчас палітычных кампаній. Яны робяцца яшчэ больш актуальнымі, калі знешнія гульцы пачынаюць наўпрост ўплываць на палітычныя працэсы ў Беларусі. Са змяненнем знешнепалітычных каардынатаў некаторыя альтэрнатыўныя палітычныя гульцы наладзілі сапраўдныя спаборніцтвы за ўвагу з боку крамлёўскіх чыноўнікаў і дзяржаўных СМІ.

Віталь Сіліцкі

Незалежныя даследаванні грамадскай думкі ў Беларусі на працягу многіх гадоў выяўлялі дакладную і характэрную структуру электарату прэзідэнта краіны. Аляксандр Лукашэнка – прэзідэнт пенсіянераў, жанчын, вёскі. Яго электарат сканцэнтраваны сярод малаадукаваных, дэкласаваных слаёў насельніцтва. Ідэалогія і палітыка дзяржавы, зафіксаваная ў вядомым слогане “чарка і шкварка”, выразна арыентавалася на гэты электарат.

АГУЛЬНЫЯ ВЫСНОВЫ

1. Вылучэнне кандыдатаў у склад 6 346 участковых выбарчых камісій (УВК) на тэрыторыі Беларусі, якое скончылася 31 кастрычніка, было аналагічным вылучэнню ў склад тэрытарыяльных выбарчых камісій (ТВК): нязначная колькасць кандыдатаў ад апазіцыйных партый (каля 1 000 з 84 024) і татальны кантроль мясцовых уладаў над вылучэннем астатніх кандыдатаў незалежна ад спосабу іх вылучэння.

2. ТВК адмаўляюць назіральнікам у магчымасці назіраць за працэсам праверкі сапраўднасці подпісаў, сабраных у падтрымку прэтэндэнтаў, што ў спалучэнні з фіксаваннем ТВК толькі колькасці здадзеных падпісных лістоў (без дакладнага падліку колькасці здадзеных подпісаў) не выключае магчымасці маніпуляцый з колькасцю як здадзеных подпісаў, так і подпісаў, якія будуць прызнанымі сапраўднымі. 

3. З 238 скаргаў, складзеных з дапамогай юрыстаў кампаніі, па стане на 31 кастрычніка задаволеныя толькі 9 (наконт рашэнняў выканкамаў аб месцах, забароненых для правядзення пікетаў па збору подпісаў). Цэнтральная і тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі не задаволілі ніводнай скаргі на парушэнні выбарчага заканадаўства інцыятыўнай групай Аляксандра Лукашэнкі.

4. Шанцы на працяг удзелу ў выбарчай кампаніі маюць 11 прэтэндэнтаў, якія здалі ў тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі больш за 100 000 подпісаў.

Стужынская: У сапраўднасці афіцыйнага дыялогу паміж Мінскам і Бруселем па візавай праблеме пакуль што няма, але я радая была ўчора ўбачыць у рашэнні Рады ЕЗ радкі пра візавае пытанне і пра важнасць кантактаў паміж людзьмі і словы пра тое, што Рада чакае прапановы Еўракамісіі, якія рыхтуе дырэктарат па ўнутраных справах ЕК.

1. Цэнтральная выбарчая камісія (ЦВК) адмовілася разглядаць прапанову аб публічнай дэманстрацыі бюлетэняў пры падліку галасоў, нягледзячы на адсутнасць празрыстасці пры падліку галасоў падчас папярэдніх выбараў, зафіксаваную назіральнікамі, і сумеснае меркаванне Венецыянскай камісіі і БДІПЧ АБСЕ аб тым, што змены ў выбарчым заканадаўстве ў студзені 2010 года ніякім чынам не спрыялі таму, каб «сябры участковых камісій падлічвалі галасы транспарэнтным і адкрытым для належнага назірання чынам».

2. Тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі (ТВК) працягвалі працаваць ў закрытым рэжыме і ў большасці выпадкаў не інфармавалі назіральнікаў пра час сваіх пасяджэнняў, а таксама адмаўлялі ў прадстаўленні інфармацыі, акрамя той, што абвяшчаецца афіцыйна.

3. Назіральнікі працягваюць фіксаваць масавы удзел асобаў, якія не з’яўляюцца сябрамі ініцыятыўнай групы Аляксандра Лукашэнкі, а таксама адміністрацыяў дзяржаўных прадпрыемстваў і ўстановаў у зборы подпісаў у яго падтрымку.

АГУЛЬНЫЯ ВЫСНОВЫ

 1. Цэнтральная выбарчая камісія (ЦВК) прыняла пастанову аб доступе кандыдатаў у Прэзідэнты да дзяржаўных сродкаў масавай інфармацыі, якая амаль не паляпшае становішча апазіцыйных кандыдатаў у параўнанні з выбарамі 2006 года, калі кожны кандыдат меў 60 хвілін гарантаванага эфіранага часу на Першым нацыянальным тэлеканале і столькі ж – на Першым нацыянальным канале Беларускага радыё за ўвесь перыяд выбарчай кампаніі.

2. Інфармацыя пра працу тэрытарыяльных выбарчых камісій (ТВК) застаецца для назіральнікаў абмежаванай. Мясцовыя улады ў істотнай ступені кантралююць дзейнасць ТВК. У склад многіх ТВК уваходзяць сябры ініцыятыўнай групы Аляксандра Лукашэнкі, што ставіць пад сумнеў незалежнасць гэтых камісій. 

3. Збор подпісаў па вылучэнні апазіцыйных кандыдатаў у Прэзідэнты ў рамках пікетаў і па месцы жыхарства ідзе без істотных перашкодаў. Ініцыятыўная група аднаго з апазіцыйных кандыдатаў ужо заявіла пра збор неабходнай колькасці подпісаў. У той жа час доступ ініцыятыўных груп апазіцыйных кандыдатаў у студэнцкія і працоўныя інтэрнаты, навучальныя ўстановы і на дзяржаўныя прадпрыемствы застаецца мінімальным.   

4. Назіральнікі адзначаюць, што пры зборы подпісаў за А. Лукашэнку працягвае масава выкарыстоўвацца адміністрацыйны рэсурс. Павялічваецца колькасць зафіксаваных выпадкаў удзелу ў зборы подпісаў за дзеючага Прэзідэнта асоб, якія не з’яўляюцца сябрамі яго ініцыятыўнай групы.

АГУЛЬНЫЯ ВЫСНОВЫ

1. У дадзены перыяд працягваўся збор подпісаў у падтрымку вылучэння кандыдатаў у Прэзідэнты (апошні дзень збору – 29 кастрычніка). Доўгатэрміновыя назіральнікі працягваюць адзначаць выпадкі прымусу і выкарыстання адміністратыўнага рэсурсу пры зборы подпісаў у падтрымку Аляксандра Лукашэнкі. Ягоная ініцыятыўная група, пры падтрымцы мясцовых уладаў, наладзіла збор подпісаў ва ўстановах адукацыі і аховы здароўя, на прадпрыемствах. Кіраўнікі дзяржаўных прадпрыемстваў і ўстаноў настойліва раяць сваім падначаленым не падпісвацца ні за каго акрамя А. Лукашэнкі.

2. У якасці станоўчага моманту трэба адзначыць скарачэнне шэрагам выканкамаў колькасці месцаў, забароненых для правядзення пікетаў па зборы подпісаў. Гэта істотна пашырыла магчымасці для збору подпісаў, аднак пры гэтым толькі ініцыятыўная група А. Лукашэнкі мае рэальны доступ на тэрыторыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўстаноў.

3. Больш поўныя дадзеныя аб складах тэрытарыяльных выбарчых камісій (ТВК) паказваюць, што каля 80% сяброў ТВК працавалі ў выбарчых камісіях падчас папярэдніх выбараў (у кіраўніцтве камісій іх доля ўзрастае амаль да 100%), нягледзячы на тое, што папярэднія выбары прайшлі з сур’ёзнымі парушэннямі. У той жа самы час, доля працаўнікоў выканкамаў у кіраўніцтве ТВК складае 40-70%, што дэманструе моцную залежнасць камісій ад выканаўчай улады.

4. Ні адна са скарг на неўключэнне ў склад ТВК з боку прадстаўнікоў палітычных партый, грамадскіх аб’яднанняў і грамадзян не была задаволена, што ставіць пад сумненне эфектыўнасць працэдуры абскарджання.

5. Колькасць прэтэндэнтаў у кандыдаты на пасаду Прэзідэнта скарацілася з 17 да 15; разам з былым кандыдатам у Прэзідэнты 2001 і 2006 гадоў Сяргеем Гайдукевічам ад удзелу у выбарах адмовіўся не заўважаны раней ў палітычным жыцці Пётр Барысаў. Гайдукевіч патлумачыў сваё рашэнне тым, што «выбары ў Беларусі – гэта спектакль, вынікі якога ўжо даўно ўсім вядомыя».

Незалежныя даследаванні грамадскай думкі ў Беларусі на працягу многіх гадоў выяўлялі дакладную і характэрную структуру электарату прэзідэнта краіны. Аляксандр Лукашэнка – прэзідэнт пенсіянераў, жанчын, вёскі. Яго электарат сканцэнтраваны сярод малаадукаваных, дэкласаваных слаёў насельніцтва. Ідэалогія і палітыка дзяржавы, зафіксаваная ў вядомым слогане “чарка і шкварка”, выразна арыентавалася на гэты электарат.

ЗША хочуць паляпшэння адносінаў з Беларуссю, але гэта прадугледжвае рух Мінску наперад у галіне правоў чалавека і дэмакратыі. Пра гэта заявіў часовы павераны ў справах ЗША ў Беларусі Майкл Скэнлан. "Мы наўпрост увязваем гэтае пытанне з пытаннем эканамічных санкцыяў. Гэта простае матэматычнае раўнанне: прагрэс у Беларусі ў гэтай галіне будзе азначаць змякчэнне санкцыяў і наадварот", - сказаў дыпламат.

5-6 ліпеня адбылася Канферэнцыя Нацыянальнага Форума грамадзянскай супольнасці Беларусі.  Асноўнай тэмай Канферэнцыі сталі пытанні агульнай ацэнкі прасоўвання ініцыятывы Усходняга партнёрства (УП), актуальнай ролі грамадзянскай супольнасці і яе задач на будучы перыяд. Удзельнікі канферэнцыі здолелі прыйсці да ўзгодненага меркавання па пытаннях актуальных задач грамадзянскай супольнасці Беларусі, вызначыць асноўныя прыярытэты змястоўнай работы па кожнаму з тэматычных напрамкаў Усходняга партнёрства